Kiedyś wielcy, jedni z Wielkiej Czwórki thrash metalu, gdzieś pod koniec lat 90. skutecznie zagubili się w swoich poszukiwaniach artystycznych. Mowa o Megadeth, jednym z bardziej popularnych i kasowych zespołów thrashmetalowych. A w zasadzie mowa o Dave Mustainie, bo skład kapeli wielokrotnie się zmieniał, tak że nie ma sensu się w tym wszystkim łapać.

Szkoda pamięci. A skoro mowa o Mustainie, trzeba napomknąć o Metallice i kompleksach tego pierwszego wobec jednych z pionierów thrashu. Dave bowiem grał na pierwszym albumie Metalliki, nawet współtworzył kilka utworów, potem zaś pozbyto się go, a ten utworzył Megadeth. I zawsze, niczym Słowacki wobec Mickiewicza, czuł kompleks wobec bardziej sławnych i bogatszych kolegów po fachu. Płyt z Megadeth nagrał prawie dwa razy tyle niż kwartet jego ex-przyjaciół. W dyskografii jednych i drugich nie brakowało albumów świetnych, nie brakowało również kompletnych pomyłek.

Do tych ostatnich należy z pewnością poprzedni krążek Megadeth „Super Collider”, który nawet wśród dość tolerancyjnych na różne wyskoki Dave’a Mustaine’a fanów powodował niestrawność i szybsze bicie serca (spowodowane, naturalnie, irytacją, która narastała z utworu na utwór). „Super Collider” był niczym zepsute żarcie usmażone na starym tłuszczu, które nie dawało się ani zjeść, ani nawet powąchać. Coś ohydnego! Nie dziwił więc fakt, że większość początkowo sceptycznie potraktowała zapowiedzi lidera zespołu o „Dystopii”, płycie, która po raz kolejny miała być powrotem do thrash metalu. 

Tych powrotów w twórczości Megadeth było sporo, w większości przesadzonych i podkoloryzowanych na potrzeby marketingu. Na szczęście Mustaine, ponownie z odświeżonym składem, jeszcze przed wydaniem albumu, zaprezentował trzy utwory, które mogły przywrócić nadzieję na zmęczony graniem i samym sobą zespół. „The Threat is Real”, „Fatal Illusion” oraz tytułowa „Dystopia” zapowiadały udane wydawnictwo i to utrzymane w stylistyce pierwszych płyt grupy. Niektóre takty „Fatal Illusion” mogły nawet kojarzyć się z technicznie zaawansowaną odmianą thrashu, jaką zaserwował zespół na swoim drugim albumie: „Peace Sells… But Who’s Buying?”. I nadzieje te nie okazały się płonne.

Chociaż nikt nie spodziewał się, aby Megadeth swoim najnowszym dziełem miał dorównać klasycznym pozycjom w swojej dyskografii, tym razem proces tworzenia muzyki zaowocował równą i dynamiczną płytą, którą bez wstydu można postawić obok tych lepszych z kilku ostatnich dokonań kapeli. Na pewno nikt się nie obrazi, widząc album ten w towarzystwie „Endgame” z 2009 i „The System Has Failed” z 2004 roku. Jest więc tutaj ten thrash metal, czy go nie ma? Megadeth nigdy nie grał brutalnej odmiany tego gatunku, romansował również z heavy metalem, więc muzyka zawarta na „Dystopii” jest połączeniem tych dwóch stylistyk. Zawsze jest melodyjna, nawet gdy wpada w nieco szybsze tempa. Nigdy zaś nie operuje przesadną agresją, co dla jednych może być atutem, a dla drugich – wręcz przeciwnie. Do niewątpliwych atutów „Dystopii” należy zaliczyć pomysłowe partie solowe, które – niczym na klasycznych albumach kapeli – nie są wypełniaczami zagranymi na siłę, ale integralnymi częściami kompozycji. Poza tym cały album jest dość równy i nie zawiera wielu niepotrzebnych dźwięków. Osobiście może pożegnałbym się z nic niewnoszącą przeróbką „Foreign Policy” z repertuaru The Fear, ale może to tylko moje subiektywne marudzenie. Nie jestem też do końca przekonany, czy „Dystopia” potrzebuje balladowego numeru zatytułowanego „Poisoned Shadows”. W końcu płyty metalowe bez problemów radzą sobie bez krainy łagodności.

Nie będę jednak narzekał, bo kto wie, co następnego czeka fanów tej niezwykle kapryśnej kapeli (a w zasadzie jej lidera). Cieszmy się więc „Dystopią”, bo ten dynamicznie zagrany i melodyjny metal – z pogranicza heavy i thrashu – całkiem udanie rozpoczął nowy muzyczny rok. A jeśli okazałoby się w przyszłości, że kolejne albumy zespołu będą nieporozumieniami w stylu „Super Collider”, to akcje omawianej właśnie płyty jeszcze wzrosną.

fot. Filip Kowalkowski

Stosunkowo niedawno ukazały się dwie dość odmienne książki Jarosława Jakubowskiego: zbiór opowiadań grozy „Oczy pełne strachu” oraz wybór sztuk teatralnych – „Generał”. W obu nasza rzeczywistość spowita jest strachem, raz metafizycznym, raz historycznym. Pośrodku zaś tego uniwersum znajduje się człowiek: szary, zwyczajny, zagubiony. Rozmawiamy z Jarosławem Jakubowskim o grozie: duchowej, historycznej i tej biorącej się z ignorancji, o ludziach, którzy dalecy są od medialnych zombie rodem z modnych portali, i o tym, kto w Polsce tak naprawdę stworzył medialne imperium i dlaczego nie jest to O. Tadeusz Rydzyk.

W „Oczach pełnych strachu” umiejętnie połączył Pan szarość małego realizmu oraz grozę tak, że oba te elementy się dopełniają, tworząc pewną całość.
Za każdym razem, kiedy sięgam po jakiś gatunek (w tym wypadku horror) staram się tak go wykorzystać, żeby za jego pomocą przekazać moją wiedzę o człowieku. Nigdy nie jest tak, że gatunkowości podporządkowuję historię, to gatunkowość jest swego rodzaju wehikułem dla opowieści. W „Oczach pełnych strachu” chodziło mi o pokazanie szarego, małego człowieczka w sytuacjach granicznych. Stąd liczne odniesienia do pewnych konkretnych miejsc, choć niekoniecznie w utworach używam ich prawdziwych nazw. Jestem przekonany, że groza ma swoje źródło bardziej w rzeczywistości niż w świecie pozazmysłowym, choć nie uciekam też przed opowieścią niesamowitą, taką trochę nawet retro, w stylu Stefana Grabińskiego.

Zazwyczaj szukamy niesamowitości albo w epoce wiktoriańskiej, albo potrzebujemy do niej mocniej zarysowanego sztafażu. Tu wystarcza człowiek z teczką i w wymiętym płaszczu, niczym u Nowakowskiego.
Często lubię sobie wyobrażać, co siedzi w głowie takiego człowieka z teczką w wymiętym płaszczu. Kim jest? Jak wygląda jego codzienne życie? Czego się boi? Każdy z nas czegoś się boi, ale tylko nieliczni potrafią i chcą o tym mówić. Większość ludzi doskonale posiadła zdolność ukrywania strachu. Pisarstwo Nowakowskiego poznałem jeszcze w liceum i od tego czasu niezmiernie cenię jego prozę za bardzo rzadki w naszej literaturze oszczędny, reporterski, nawet można powiedzieć zimny styl, pod którym jednak buzuje od emocji. Uważam, że tylko w ten sposób, a nie histerycznie, można w pełni oddać dramat egzystencjalny. Nasza rzeczywistość jest pełna różnych regulaminów i procedur, które zamykają poszczególne życia w koszmarnych szufladkach. Wolność, tak chętnie odmieniana przez wszystkie przypadki przez różnych mędrków, dla większości ludzi jest pojęciem czysto abstrakcyjnym. Bohaterowie opowiadań z „Oczu” często rozpaczliwie walczą o tę wolność, nietrudno sobie wyobrazić, że raczej z opłakanym skutkiem.

Ale z drugiej strony, w „Upadku rodziny von Ballenstedt” przywołuje Pan pruską atmosferę północy dzisiejszej Polski. Na ile więc lokalność zwycięża w Pańskiej prozie nad globalnością?
Prawdę powiedziawszy w „Oczach” jest bardzo mało utworów konkretnie umiejscowionych, w większości te historie mają walor uniwersalności, rozgrywają się „wszędzie czyli nigdzie” albo raczej „nigdzie czyli wszędzie”, choć sporo realiów literackich ma swoje źródła w rzeczywistych miejscach. Do nielicznych wyjątków należy „Upadek rodziny von Ballenstedt”, który wziął się z moich wędrówek po rodzinnej okolicy. Jest w Koronowie, na obrzeżach miasta, strasznie zaniedbany cmentarz ewangelicki. Ewangelicy, czyli Niemcy, stanowili przed pierwszą wojną światową pokaźny procent tutejszej populacji. Obowiązkiem pisarza żyjącego w takim miejscu jest pamiętać o tych ludziach. Zawsze interesowało mnie to, w jaki sposób przeszłość rzutuje na teraźniejszość, jaką aurę po sobie zostawia. Uważam, że ludzkie czyny, dobre i złe, pozostawiają po sobie ślady, czasem nieuświadomione, a jednak wyraziste, jeśli użyje się odpowiedniego „aparatu poznawczego”. Można go nazwać „czuciem i wiarą” lub bardziej przyziemnie – intuicją.

Co jest więc siłą prowincjonalności, zwłaszcza gdy porównamy ją z wielkomiejskim stylem życia i wiążącym się z nim otwarto-liberalnym światopoglądem?
Na prowincji życie jest bardziej „wyeksponowane”, mówi się często, że tu wszyscy wszystko o wszystkich wiedzą. To oczywiście obiegowy pogląd, bo prawda jest taka, że nikt z nas nie wie wszystkiego o drugim człowieku. Szczerze mówiąc – wie o nim bardzo niewiele. Mieszkając w Warszawie czy Wrocławiu, pewnie trudno sobie wyobrazić, że poza tymi metropoliami może istnieć jakiekolwiek życie. Zresztą żyjemy w kraju, który jest mocno „warszawocentryczny”, co widać choćby w mediach. Prowincja bardzo nieufnie patrzy na te wszystkie warszawki i inne krakówki. Owszem, chętnie śledzi losy celebrytów na „Pudelku”, ale na takiej samej zasadzie, jak nasze prababki z wypiekami czytały romanse. Żeby na chwilę oderwać się od codzienności. Ta jest na ogół trudna i dość brutalna, nacechowana przede wszystkim walką o byt. Wyższe potrzeby owszem, istnieją, jednak schodzą na dalszy plan. Jednocześnie życie na prowincji jest bardziej podporządkowane naturalnemu rytmowi przyrody. Wielkie miasto odseparowuje człowieka od tego, umieszcza go w technologicznej megaszopce jako jedną z miliona anonimowych figurek. W Koronowie natomiast, proszę Pana, każdy jest Kimś, z twarzą i całą resztą.

Mówi się, że prowincjusze, mieszkańcy małych miasteczek mają bardziej zdroworozsądkowe podejście do rzeczywistości. Nie dają sobie wcisnąć modnego kitu, ale z drugiej strony w duchy i klątwy wierzą…
Oj, wierzą, wierzą, przede wszystkim w klątwy TVN-u i innych telewizji, które już od rana wciskają ludziom kit. Chodzę czasem na mecze lokalnej Victorii Koronowo i słucham, o czym mówi się na trybunach. Redaktorzy TVN-u byliby zadowoleni, bo wielu ludków toczka w toczkę powtarza frazesy propagandowe rodem z „Faktów” czy innych „Szkieł kontaktowych”. Z drugiej jednak strony prowincjusze są dość odporni na wszelkiej maści politycznych czarodziejów, wiedzą swoje, na przykład, że Polską rządzą albo Żydzi, albo inni obcy, ale nigdy – oni sami. Mówię może rzeczy dość brutalne, jednak nie mam zamiaru beatyfikować prowincji, tak samo jak nie jest moim zamiarem beatyfikowanie warszawki. Na szczęście jest tu u nas całkiem sporo jednostek, które wyrastają ponad przeciętność i robią rzeczy naprawdę wartościowe – organizują młodzież wokół lokalnej historii, redagują lokalne periodyki, tacy doktorostwo Judymowie. A ja, mieszkający tu pisarz, też w jakiś sposób czuję się zobowiązany, żeby przynajmniej od czasu do czasu literacko dokumentować prowincję.

Grozę innego typu przedstawił Pan w swoich dramatach politycznych. Ten strach nie jest już metafizyczny, on wynika z historii, jak chociażby w tytułowym „Generale”. Kto wie, czy nie jest większy?
W „Generale” akurat strach jest dwojaki – wynika i z historii, i z sumienia. Mój bohater nie jest skończoną kanalią, zostały w nim jakieś resztki, wspomnienia kanonu etycznego, który wpojono mu przed laty. Jest przy tym człowiekiem obytym z kulturą, między innymi z Chopinem, Mickiewiczem. I właśnie z tej nie do końca uświadomionej sfery wyłania się Kobieta W Czerni – uosobienie wszystkich Matek i Wdów, które opłakują swoich mężów i synów, zabitych przez tyranię. Początkowo chciałem, żeby były to Mickiewiczowskie czarty z „Dziadów”, biorące Generała do piekła, ostatecznie jednak wyewoluowały w postać Kobiety W Czerni. Ona jest pamięcią, sumieniem, w jakiś sposób także metafizyczną karą, która zastępuje karę doczesną. Tej jak wiadomo nasi komunistyczni zbrodniarze nie doświadczyli. Piekło Generała rozgrywa się w jego głowie.

Mnie osobiście najbardziej uderzył dramat „Głową w dół”, z motywem nierozliczonych zbrodni ubeckich. Pyta Pan o przeszłość, a to przecież obciach, tym bardziej dla tych młodych z wielkich miast, którzy mówią po angielsku i studiują modne kierunki.
Tak, to skandal upominać się o ofiary jakichś tam zbrodni sprzed lat. Upominać się sztuką teatralną. Warto podkreślić, że Polskie Radio wykazało się obywatelską odwagą i zrealizowało na jej podstawie słuchowisko radiowe, za co dziękuję panu Januszowi Kukule, szefowi Teatru Wyobraźni oraz panu Waldemarowi Modestowiczowi, reżyserowi słuchowiska. Był to jednak wyjątek potwierdzający koszmarną regułę: temat nierozliczonych zbrodni stalinowskich w mainstreamie nie istnieje. Owszem, może sobie funkcjonować w prawicowych wydawnictwach i na prawicowych portalach, ale tak zwana szeroka widownia może co najwyżej obejrzeć sobie „Pułkownika Kwiatkowskiego” Kazimierza Kutza. Teatry publiczne w Polsce, utrzymywane z pieniędzy także prawicowych podatników (samo mówienie o tym już jest skandalem) nie są zainteresowane tematyką zbrodni stalinowskich czy Żołnierzy Wyklętych. Nie mówię, że chciałbym całkowicie przeorientować repertuar teatrów na martyrologię, ale raz na jakiś czas można by zrobić spektakl nie o gender-srender i innych „tak dziś modnych” zagadnieniach. Obawiam się jednak, że dyrektorzy teatrów, wywodzący się w dużej mierze z postpeerelowskiej inteligencji, będą się przed tym bronić rękami i nogami. Obecność kogoś takiego, jak ja, dramaturga o pewnej już pozycji i nieukrywającego swoich konserwatywnych zapatrywań, z pewnością jest dla nich gorzką pigułką.

W „Dziurze” zaś proponuje Pan zdroworozsądkowe spojrzenie na konflikt między moherami a lemingami. Ci drudzy określają moherowe media jako imperium, Pan daje celną ripostę – imperia medialne stoją po ich stronie.
W latach dziewięćdziesiątych doszło do podziału medialnego tortu w Polsce – prawie wszystko dostało się liberalnym beneficjentom transformacji. Zobaczmy, w jak straszliwie trudnych warunkach przyszło funkcjonować mediom, które nie są TVN-em, Gazetą Wyborczą, radiem Zet czy RMF. Dodajmy do tego skandaliczne przejęcie większości prasy regionalnej przez niemiecki kapitał, a zobaczymy, jak chore są polskie realia. W tej sytuacji mówienie o „imperium Ojca Rydzyka” jest kuriozalną kpiną. To nie tylko semantyczne nadużycie, to po prostu kłamstwo. Resortowe dzieci w mediach posiadających większość rynku wciąż trzymają się mocno. Przyznam, że od czasu do czasu, rzadko, ale jednak zdarza mi się obejrzeć „Wiadomości”. Jest tam pewien pan, na którego widok dostaję białej gorączki. Człowiek od wszystkiego – kiedy trzeba, opowie jak bardzo szanuje papieża, innym razem sporządzi propagandowy bicz na „katoprawicę”. Moja nienawiść do systemu III RP zapewne uniemożliwia mi wypowiadanie się bez emocji – cóż, czekam z utęsknieniem, kiedy truchło tej postkomunistycznej hybrydy wyląduje wreszcie w głębokim grobie, przebite osikowym kołkiem, dla pewności, żeby już nigdy z martwych nie powstało.

Jest sens pokazywania tym ludziom prawdy? Więcej w tym wszystkim przekonywania przekonanych, ludzie z drugiej strony barykady ten przekaz puszczą mimo uszu.
W teatrze nie jest to takie oczywiste, że puszczą mimo uszu, dlatego że jest to medium dość jednorodnie liberalne, a raczej, jak już powiedziałem postpeerelowskie. Jakikolwiek głos wyłamujący się z „chóru wujów” siłą rzeczy musi zostać usłyszany. Tak było z „Generałem”, tak było z „Licheniem Story” czy „Głową w dół”, choć w tym ostatnim przypadku mówić można jak dotąd jedynie o słuchowisku. Nie mam złudzeń, że mój głos będzie równie donośny, co głosy person wypromowanych przez system klientystyczny III RP, jednak od czegoś trzeba zacząć. Kropla drąży skałę. Przy czym muszę zaznaczyć bardzo kategorycznie, że nie uważam się za czyjąkolwiek własność. Moja twórczość nie należy ani do prawicy, ani do lewicy i nie mogę brać odpowiedzialności za to, że ktoś będzie chciał sobie nią wycierać gębę czy brać na sztandary.

Dochodzimy więc do trzeciego oblicza grozy – chyba największego. Do grozy ignorancji, utraty pamięci, zbiorowej amnezji. Wielu Pańskich bohaterów jej ulega, stykając się z tymi, którzy wciąż mają świadomość własnej przeszłości i jej znaczenia.
Pisząc staram się zrozumieć moich bohaterów, również tych, z których poglądami zupełnie się nie zgadzam. Bardziej pożywne literacko wydaje mi się portretowanie „obcego” niż „swojego”. Staram się wyszukiwać w nich niejednoznaczności, niekonsekwencje, bo to one stwarzają żywego człowieka, a nie marionetę. Myślę, że najpełniej problem utraty pamięci zbiorowej pokazałem w sztuce „Luna”. Jest to historia, która dzieje się w roku 2084, kiedy przeszłość jest zakazana. Nie muszę chyba dodawać, że jak dotąd mam kolosalne trudności z przebiciem się z tym tekstem do teatrów instytucjonalnych i do teatru telewizji. Bohater, poznając dziewczynę, która żyje w środowisku owładniętym przeszłością, zaczyna odklejać się od systemu. Stopniowo dochodzi do wniosku, że to co pamiętamy jest równie ważne jak to, co przeżywamy w danej chwili, a może nawet ważniejsze. Sztuka „Luna” wzięła się z obserwacji życia publicznego po 89 roku – słynna gruba kreska przekreśliła szansę na to, byśmy rozliczyli zbrodniarzy. Umarli nierozliczeni, ale przecież nie znaczy to, że problem zabrali ze sobą do grobu. Oni rozkładają się w ziemi, a my nadal tkwimy w jałowych sporach o szatański wymysł, jakim jest „mniejsze zło”. Oddychamy powietrzem zatrutym kłamstwem. To jest pozagrobowe zwycięstwo generałów.

Wywiad ukazał się na portalu wpolityce.pl.
http://wpolityce.pl/kultura/271501-prozaik-jaroslaw-jakubowski-o-grozie-duchowej-i-historycznej-wywiad 

źródło: georgedornscreams.com

Z zespołem George Dorn Screams spotkałem się w bydgoskim Miejskim Centrum Kultury z okazji premiery najnowszej płyty kapeli zatytułowanej „Ostatni dzień”. Rozmawialiśmy pół godziny przed koncertem, na którym muzycy zaprezentowali nowy materiał w całości. Gawędziliśmy o „Ostatnim dniu”, ale również o wizycie zespołu w Stanach Zjednoczonych, o gościnnych występach wokalistki Magdaleny Powalisz na najnowszej płycie zespołu Variété. Poza Magdą na pytania odpowiadali Radosław Maciejewski – gitarzysta, Wojciech Trempała – basista. Swój skromny udział w wywiadzie miał też nowy bębniarz grupy – Marcin Karnowski.

Skąd pomysł na paradoksalny tytuł singla „Ósmy dzień tygodnia”?
Radosław Maciejewski: Wszystkie teksty utworów pochodzą od tytułów polskich filmów pochodzących z okolic lat 60. Więcej szczegółów podałaby Magda Powalisz, a najlepiej zrobiłaby to Emilia Walczak, gdyż to ona jest autorką tekstów. Tytuł płyty powstał od piosenki „Ostatni dzień lata”. Przez cały okres naszej działalności marzyło się nam mieć piosenkę tytułową. Poniekąd udało się nam to na pierwszej płycie, ponieważ „Snow Lovers are Dancing” jest też tytułem utworu; jest to jednak tylko kontynuacja „More Than This”, więc nie jest to pełnoprawna piosenka. Myśleliśmy o tym, aby nazwać płytę „Ostatni dzień lata”, potem Wojtek wpadł na pomysł, aby uciąć ostatnie słowo. W taki sposób każdy może sobie dopowiedzieć, o jaki ostatni dzień chodzi.

Wojciech Trempała: „Ostatni dzień lata” jest dość wyświechtaną formułą, stwierdziliśmy, że skorzystamy z szerszego tytułu, który daje większą możliwość interpretacji. Dla każdego ten ostatni dzień może oznaczać coś innego. Możesz mieć ostatni dzień nałogu, ostatni dzień szkoły, relacji z drugą osobą itd. W taki sposób każdy może ten tytuł odnieść do własnej sytuacji.

Najbardziej widoczną nowością jest zmiana tekstów, z angielskich na polskie. Czym spowodowana jest taka metamorfoza?
Magdalena Powalisz: Już od dłuższego czasu myśleliśmy o tym, aby śpiewać po polsku. Problemem były jednak same teksty. Nie jestem w stanie napisać polskich tekstów tak dobrze, jakbym chciała. I tu dość przypadkowo pojawiła się Emilia Walczak, z którą kiedyś rozmawiałam o śpiewaniu po polsku. Zaproponowała, że może ona spróbowałaby coś dla nas napisać. Z początku podeszłam do tego pomysłu sceptycznie, bo zawsze pisałam sama. Trochę się bałam, jak to będzie, gdy zacznę śpiewać czyjeś teksty.

Czy będziesz czuła to, co śpiewasz…
MP: Właśnie. Emilia napisała małą próbkę i okazało się, że trafiła w samo sedno. To są teksty, z którymi bardzo się identyfikuję, więc śpiewanie ich wyszło bardzo naturalnie. Teksty Emilii są więc nadal tak melancholijne oraz introwertyczne, jak te na poprzednich płytach?

MP: Myślę, że tak. Chociaż na pewno są inne.

Po wysłuchaniu singla wydało mi się, że idziecie w nieco lżejszym kierunku. Może jest to kwestią polskiego tekstu, ale mam wrażenie, że skręcacie w inne obszary muzyczne, nie do końca popowe, ale na pewno bardziej piosenkowe.
MP: Być może to dlatego, że polskie teksty śpiewa się inaczej. Całkowicie inaczej pod tyloma względami, że mogłabym o tym mówić i mówić. Ale myślę, że na ten weselszy klimat miało wpływ również to, że znowu gramy, że dołączył do nas Marcin (Karnowski – perkusista – dop. red.) i nagle poczuliśmy się jak te dziewięć lat temu. Mamy z tego powodu wielką frajdę i może ona się przełożyła na tę weselszą atmosferę.

Nie rozpieszczacie słuchaczy liczbą płyt. Między jedynką a dwójką były dwa lata, a późniejsze przerwy trwały około trzech lat.
RM: Pojawiło się trochę problemów. Raz, że mieliśmy etap przejściowy w życiu, bo nasza trójka, oprócz Marcina, który wówczas z nami jeszcze nie grał, była jeszcze studentami, kończyliśmy studia, wchodziliśmy w dorosłe życie. Drugą kwestią były problemy personalne. W międzyczasie odszedł od nas Kuba Ziołek.

Już na stałe? Bo współpracował z wami jeszcze na poprzedniej płycie.
RM: Tak, grał z nami jeszcze na epce („The Large Glass” – dop. red.) i na poprzednim albumie, ponieważ większą część utworów komponowaliśmy jeszcze razem z nim. Wydawało nam się to oczywiste, że na płycie również musi to tak zabrzmieć.

WT: Te utwory były tak samo Kuby, jak i nasze.

RM: Nie zagralibyśmy ich po prostu bez niego tak dobrze. Poza tym Kuba śpiewa w jednym z utworów.

Jesteśmy kilkadziesiąt minut przed premierą płyty, słyszałem tylko singiel. Jaka będzie więc muzyka na „Ostatnim dniu”? 
RM: Będzie trochę postrockowego klimatu, jakiego do tej pory było sporo, a poza tym dużo piosenek.

WT: Są trzy utwory nawiązujące do tej melancholii z poprzednich płyt, a pozostałe trzy różnią się dynamiką, są szybsze, krótsze, nieco bardziej optymistyczne.

Dlaczego tak krótko?
WT: Gdybyśmy poczekali jeszcze miesiąc, pewnie mielibyśmy materiał na całą płytę, bo piosenki były. Ale gdy graliśmy te kawałki na próbach, okazało się, że nieco odbiegają one od tego, co znalazło się na płycie. Z tego powodu nie mogliśmy ich dokończyć, to byłoby jak droga w nieco innym kierunku. A po drugie, musieliśmy ten materiał nagrać jak najbardziej sprawnie, zmieścić się w czasie. Dlatego zdecydowaliśmy, że najrozsądniej będzie pójść nie na ilość, ale na jakość. Stąd wybór sześciu piosenek.

RM: Miały być cztery. To miał być bardzo krótki materiał.

I tak go zapowiadaliście.
RM: Chcieliśmy w miarę szybko wydać jakiś materiał oficjalnie, żeby zaznaczyć fakt, że sporo czasu gramy już z Marcinem i wróciliśmy do regularnego grania.

Na kolejną płytę nie trzeba będzie czekać trzech lat?
RM: Mam nadzieję, że nie, aczkolwiek chcemy jak najwięcej czasu poświęcić promocji tego materiału, aby nie odłożyć go na półkę i rozpocząć nowy rozdział. Bo dla wszystkich oprócz nas jest on zupełnie nową rzeczą. Musimy trochę pograć i pokazać go ludziom.

Marcin Karnowski: Nie wiemy też, ile będziemy czekać na kolejną rzecz. Musimy być gotowi, a nowe utwory muszą nam się podobać.

WT: Wydaje mi się, że niedosyt jest lepszy niż przesyt.

Zgadzam się. Krótkie płyty mają to do siebie, że można je włączyć raz jeszcze bez znużenia. Przejdźmy dalej. Jakie są wasze realne oczekiwania dotyczące promocji nowej płyty? Nie pytam o nierzeczywiste fantazje, ale o to, co jest możliwe do spełnienia.
MP: Na pewno nie będziemy grać jakiejś bardzo długiej trasy, bo czas nam na to nie pozwala. Wszyscy chodzimy do pracy, wiadomo, ile można w ciągu roku wziąć wolnego. Planujemy zrobić trasę na przełomie lutego i marca. Pewnie będą to jakieś rzuty weekendowe i może jedna dłuższa wycieczka.

RM: Odwiedzimy miasta i kluby, które są sprawdzone, w których zawsze się dobrze czuliśmy. Trasa, którą teraz zagramy, nie będzie mocno odbiegała od tych poprzednich.

Drugą płytę nagrywaliście w Stanach Zjednoczonych. Nie chcę pytać o to, jak wam się tam nagrywało, jak przebiegała sesja, bo takie pytania prowokują jednolite odpowiedzi. Chcę zapytać o Polaka w USA. W jaki sposób odbieraliście Amerykę Północną, która przez niektórych wciąż uznawana jest za ziemię obiecaną?
WT: Byliśmy (podobno) w mało reprezentatywnym miejscu dla całych Stanów, w Dallas w Teksasie. Rozmawiając z kolegami z Variété, którzy nieco wcześniej albo w tym samym czasie także nagrywali materiał (w Nowym Jorku), mieliśmy zupełnie różne wrażenia. Nasz wypad był zdominowany przez takie Stany, które znamy bardziej z historii, w których funkcjonują jeszcze pewne podziały.

Północ-południe, biali-czarni?
WT: Tak, troszeczkę to było odczuwalne. Mimo że USA są zupełnie innym światem, kompletnie odbiegającym od tego, który zna się z filmów, to chce się tam wrócić. Nie wiesz, dlaczego tak się dzieje, ale jest coś takiego w powietrzu. Byliśmy tam już parę lat temu, co było dla nas tak dużym przeżyciem, że brakuje nam obiektywizmu w ocenie. Poza tym wchodziliśmy rano do studia wychodziliśmy wieczorem, znajdowało się ono w piwnicy, a w zasadzie to w krematorium (śmiech). Nie, to było prosektorium. Ulica nazywała się chyba Elmwood Boulevard. Myślę, że jednak za mało obcowaliśmy z tą kulturą. W gruncie rzeczy, jakiekolwiek byśmy odnieśli wrażenie, nie spotkało nas tam nic naprawdę przykrego, poza kilkoma incydentami, w których mogliśmy się czuć zagrożeni.

Mówisz o typowo ulicznych incydentach?
WT: Tak, więcej było strachu niż w rzeczywistości zagrożenia.

Za dużo filmów?
WT: Za dużo filmów, za dużo wyobraźni. Natomiast generalnie był to superwypad, supermiasto, okolica. Naprawdę było to niesamowite przeżycie. Magdo, chciałem spytać cię o współpracę z Variété. Na nowej płycie zaśpiewałaś w jednym utworze, „Kim”. Jak współpracowało ci się z Grzegorzem Kaźmierczakiem? Trudny człowiek?

MP: To może dziwne, ale bardzo dobrze.

Dlaczego dziwne?MP: Bo chodzą takie słuchy, że Grzesio jest groźny, że jest trudny we współpracy. Rzeczywiście musiałam kilkanaście razy powtórzyć pewne partie, ale to także czemuś służyło. W zasadzie oprócz barwy swojego głosu nic innego do utworu nie wniosłam. Linia wokalna już była przygotowana.

Przyszłaś po prostu na gotowe.
MP: Tak, to miało funkcjonować jako tło. Ale w zasadzie pojawia się też taki fragment, w którym tylko ja śpiewam.

RM: Gdy słuchałem tego utworu, miałem świadomość, że Magda śpiewa w nim gościnnie. Jeżeli ktoś kupuje płytę Variété gdzieś w sklepie i wkłada ją do odtwarzacza, czeka i myśli: Grzesiu, wchodzisz. Potem tam słyszy damski głos i dochodzi do wniosku, że chyba sprzedali mu nie ten album.

MP: Przyznam się, że ja też byłam zaskoczona rezultatem. Variété dość długo nad tą płytą pracowali, ale jak na nich, był to i tak krótki okres. Wokal do tej piosenki nagrywałam dobry rok temu, któregoś razu wchodzę na Facebooka, patrzę: o, nowa płyta Variété. Zupełnie zapomniałam o tym, że rok temu byłam z nimi w studiu i nagrywałam. Włączam sobie teaser, który przygotowali, i słyszę siebie (śmiech).

RM: Gdy ja odpaliłem numer, nie wiedziałem, że Magda będzie w nim gościnnie śpiewać. Albo raczej, nie byłem tego pewien, chociaż coś mi świtało.

MP: Mój wokal brzmi tam dość nietypowo, jest inaczej zmiksowany, ma inną barwę.

Można cię nie poznać.
MP: Z początku też nie byłam pewna, czy to jestem ja (śmiech). Nie wiedziałem, że to ty śpiewasz. Dopiero, gdy przeczytałem gdzieś, że faktycznie zrobiłaś wokale na nowym Variété, złożyło mi się to w jedną całość. „Kiedyś wydawało mi się, że Bydgoszcz to jakaś zielona wyspa, że rodzi się tu mnóstwo świeżych projektów. Ale to chyba było złudne. Na horyzoncie trudno odnaleźć młode grupy, działające z dużą determinacją i konsekwencją” - stwierdziliście kilka lat temu w jednym z wywiadów. Zespoły takie jak wy, 3moonboys, Upside Down, Variété są już uznane. Sytuacja się zmieniła, czy nadal jest tak, jak te kilka lat temu?

WT: Zeszły rok to ogromny sukces promocyjny Bydgoszczy, dzięki artystom, którzy dotarli do szerszej publiczności. Mówię tu przede wszystkim o Biszu, który zrobił ogromną furorę w całej Polsce, z czego się cieszymy. Mam też na myśli naszego kolegę, Kubę Ziołka, który osiągnął – wydawałoby się – nieosiągalne.

RM: Gdyby on poruszał się jeszcze w innych rejonach muzycznych, nie byłoby to zaskakujące.

Gdzie Kuba w tej chwili się udziela?
RM: On ma mnóstwo projektów, ale Stara Rzeka osiągnęła największy sukces. Poza tym udziela się w zespołach jazzowych, noise’owych, rockowych, gra ambient. Jest to bardzo szeroka działalność.

Można powiedzieć, że duch „Mózgu” wciąż jest w Bydgoszczy obecny? Mówię nie tyle o yassie, ale o otwartym, eksperymentalnym podejściu do muzyki.
RM: Tak, można się z tym zgodzić.

MP: Kuba nawet bierze udział w takim projekcie, Innercity Ensemble, w którym grają ludzie mocno związani z „mózgową” sceną...

Wywiad ukazał się na portalu wpolityce.pl.
http://wpolityce.pl/kultura/250343-wielosc-interpteracji-rozmowa-z-zespolem-george-dorn-screams

Na naszych łamach recenzowaliśmy już dwie powieści kryminalne Kamila Staniszka – „Kocią mordę” i jej kontynuację zatytułowaną „Zemsta ma smak czerwieni”. Obie pokazały lokalne, samorządowe środowisko i wiążące się z nim patologie. Ten debiutant związany jest od lat z Piasecznem, tam pracuje jako dziennikarz i redaktor tygodnika, tam również umieścił akcję swoich powieści. Po godzinach jest wielkim fanem muzyki metalowej.

W zeszłym roku wydałeś „Kocią mordę”, w obecnym kontynuację zatytułowaną „Zemsta ma smak czerwieni”. Na ile jesteś zadowolony z odzewu na te pozycje?
Jestem bardzo zadowolony – pierwszy nakład „Kociej mordy”, który planowałem na 2-3 lata, rozszedł się niemal całkowicie w niecałe trzy miesiące. Po wydaniu „Zemsty” sprzedaż pierwszej części znów się zwiększyła i prawdopodobnie w ciągu najbliższego miesiąca ukaże się drugie wydanie. A wszystko praktycznie bez żadnej dystrybucji – książki sprzedają się głównie na rynku lokalnym, w jednej księgarni i w jednym sklepie internetowym. Jestem naprawdę miło zaskoczony, bo wiem, że ludzie raczej niechętnie sięgają po książki debiutantów. Sam nie pamiętam, kiedy ostatni raz czytałem debiutancką powieść.

Jesteś lokalnym dziennikarzem, stworzyłeś bohaterów z własnego miasteczka, którzy również są dziennikarzami i również wydają lokalne pismo. Nie sposób więc uniknąć porównań.

Tak, poszedłem na łatwiznę. Praca nad każdą z książek zajęła mi około trzech tygodni. Nie musiałem gromadzić literatury i mozolnie kreować środowiska bohaterów. Po prostu wrzuciłem ich w scenerię, którą dobrze znałem. Zabieg trochę ryzykowny, bo trudno uciec od porównań i analogii. Z drugiej strony to właśnie lokalność moich książek przesądziła o ich oryginalności i stała się atutem przyciągającym czytelników.
Piszesz wiele o warsztacie dziennikarskim, o konstruowaniu newsów, zdobywaniu publiczności za pomocą sensacji. To z pewnością prawda, a ja jestem ciekawy, jak oceniasz takie działania.

Sensacyjna informacja przyciąga odbiorców – czytelnicy lubią wyrazistość, dosłowność, nazywanie rzeczy po imieniu. Dziś dziennikarze w coraz większym stopniu starają się zadowolić czytelników, często upraszczając i spłycając poruszaną tematykę. Myślę, że sztuką prowadzenia dobrej lokalnej gazety jest umiejętność balansowania pomiędzy treściami sensacyjnymi, a takimi, które są społecznie ważne, ale nie na tyle efektowne, by samodzielnie mogły przyciągnąć czytelnika.

Prasa się z pewnością tabloidyzuje, nawet największe dzienniki i tygodniki ulegają tej pokusie.
To przerażające i smutne, bo przecież dziś – w dobie internetu, gdy gazety nie mogą konkurować z szybkością przekazywanych informacji, powinny je pogłębiać, analizować, wzbogacać i nadawać im szerszy kontekst. Jednak stawką walki jest reklama i rząd dusz, który dany tytuł ma owemu reklamodawcy oddać. Ludzie codziennie są zasypywani tysiącami informacji, często nie mają ani czasu ani ochoty na ich przetworzenie i wyciąganie wniosków. Dziennikarze próbują więc ich wyręczyć – podać im gotowy, skondensowany produkt w pigułce – często podkoloryzowany, pełen uproszczeń i przekłamań. Jednak wspomniane dzienniki i tygodniki nie egzystują w oderwaniu od rzeczywistości – narzekanie na ich poziom tak naprawdę można sprowadzić do narzekania na poziom czytelnika.

Twój główny bohater Andrzej Kalicki to ostatni Mohikanin wolnej prasy lokalnej. Udaje się mu zachować niezależność od samorządowo-biznesowo-politycznych układów na swoim podwórku. W rzeczywistości to pewnie tak dobrze nie wygląda?

Wydawanie niezależnej gazety lokalnej w małej miejscowości pewnie jest trudne. Wystarczy zadrzeć z Panem, Wójtem i Plebanem i już się okazuje, że nie ma innych źródeł finansowania. Jednak specyfika terenów podwarszawskich sprawia, że udaje się wydawać w pełni niezależną gazetę – współpracujemy z kilkunastoma samorządami lokalnymi i tysiącami firm, które korzystają z naszych usług reklamowych. Nie mamy żadnych strategicznych reklamodawców, którzy mogliby determinować treść artykułów, a samorządowcy również od wielu lat nie mają zakusów, by próbować podporządkować sobie lokalne media. Owszem – usłyszałem kiedyś od jednego z lokalnych watażków – „co wy kur… gryziecie rękę, która was karmi?”, po czym zerwał z nami umowę. Ale takie sytuacje zdarzały się raczej rzadko i przyjmowałem je wzruszeniem ramion. Gazety nie robi się po to, żeby wszystkich zadowolić. Gdy opisujemy jakiś lokalny konflikt, to najczęściej po wydrukowaniu artykułu dzwonią do mnie obie jego strony tego i zarzucają stronniczość. Wtedy wiem, że dobrze wykonaliśmy dobrą robotę. Gdyby jedna ze stron zaczęła mnie klepać po plecach, to zacząłbym się niepokoić. Z drugiej strony mam świadomość, że wiele osób docenia naszą niezależność i nie czuję się znienawidzony – jak Andrzej Kalicki, bohater moich powieści.

Zazdroszczę tej specyfiki, bo w mieście, w którym mieszkam, wszystkie lokalne gazety i portale chodzą na pasku prezydenta. Zastanawiam się, jaka jest krajowa skala takich zjawisk.
Największym sprzymierzeńcem gazety jest jej czytelnik. Jeśli on dostrzeże, że dziennikarze nie chcą poruszać ważnych dla niego spraw, które jednocześnie są niewygodne dla lokalnej władzy, szybko straci taką gazetą zainteresowanie. Nie wiem, jak to zjawisko wygląda w skali całego kraju, ale u nas większość gazet, które poklepywały rządzących po plecach lub angażowały się w lokalną politykę jako strona, dawno przestały istnieć. Większość tematów pochodzi od czytelników – oni przychodzą do naszej redakcji z problemami, a my je poruszamy na naszych łamach, także te niewygodne czy wręcz kompromitujące dla samorządów.

Udało Ci się wykreować wiarygodnych, nieco zmęczonych życiem i pokiereszowanych bohaterów, szczególnie Kalickiego i Alberta Nowackiego. Jeden kobiet nienawidzi, drugi szuka wciąż romantycznej miłości. Mnie zaciekawił, zwłaszcza w „Kociej mordzie”, poboczny wątek pewnego księdza, który – jak się okazuje – jest fanem metalu, zwłaszcza jego ekstremalnych odmian. Jestem ciekawy, ile tu prawdy, a ile zmyślenia.
To właśnie chyba bohaterowie sprawili, że zdecydowałem się na kontynuację „Kociej mordy”. Pociągała mnie myśl o rozwinięciu ich osobowości i pokazaniu, w jaki sposób to, co przeżyli, wpłynie na ich dalsze życie i kształtowanie się charakterów. Mają swoje ideały, ale są niedoskonali i przyciągają kolejne kłopoty. Oczywiście wszyscy bohaterowie są zmyśleni, ale ich cechy pewnie w jakiś sposób zostały nakreślone przez moje osobiste doświadczenia czy znajomości. Na jednym z koncertów metalowych poznałem faceta, który na co dzień był księdzem. Koło północy przestał pić piwo, bo jak stwierdził, musi dojść do siebie przed poranną mszą. Połączenie miłości do muzyki metalowej z powołaniem kapłańskim może wydawać się czymś niecodziennym, ale z drugiej strony wśród moich znajomych takiej muzyki słuchają także adwokaci, pracownicy naukowi, prokuratorzy, lekarze, więc dlaczego wymagać właśnie od księdza, by „wyrósł” z muzyki swojej młodości? Kto wie, może ten poznany na koncercie ksiądz podświadomie zainspirował mnie do stworzenia właśnie takiego bohatera?

Zresztą, jak u Orbitowskiego, można wywnioskować z lektury, że też słuchasz takiej muzyki. Twój bohater nosi sprane koszulki Iron Maiden, rozmawia ze wspomnianym już księdzem o Gorgoroth.
Muzyki metalowej słucham od ćwierć wieku i pewnie właśnie dlatego, że nie jest to tak powszechna pasja, wydała mi się na tyle interesująca, by udzielić jej trochę moim bohaterom.

Odkłamujesz nieco wizerunek fana metalu, w końcu słuchają go nie tylko długowłosi bywalcy Woodstock, ale ludzie w przekroju od lat 7 od 70.
Gdy chodziłem na koncerty metalowe na początku lat dziewięćdziesiątych, wówczas publiczność była nieco inna. Pamiętam, że wtedy ze zgrozą patrzyło się w MTV na urywki koncertów z Niemiec, na których widziało się w pierwszym rzędzie „starego faceta z wąsami w swetrze”. Dziś to rzecz normalna – miłość do muzyki metalowej łączy ludzi w różnym wieku. Dwudziestoletni metalowcy, którzy pojawiali się na koncertach w latach osiemdziesiątych, dziś przychodzą na koncerty ze swoimi dorosłymi dziećmi. Mój syn nie jest jeszcze dorosły, ale za parę tygodni wybiera się ze mną na AC/DC.

Jak myślisz, co powoduje, że my – fani metalu – lubimy o nim mówić, a gdy tworzymy fikcję, to ta muzyka zawsze pojawi się gdzieś w tle? Miłośnicy poezji śpiewanej chyba tak nie mają.
Znam wielu fanów poezji śpiewanej, ale żaden z nich z pietyzmem nie kolekcjonuje płyt, ani nie chodzi w koszulkach z logiem swych ulubionych zespołów. Metalowcy lubią epatować metalową estetyką, jeśli nie w sposób dosłowny, to chociażby właśnie przy tworzeniu fikcji. Są też czuli na tym punkcie i gdy sami czytają, doskonale wychwytują takie smaczki. Chyba podobnie jest z innymi pasjami. Od wielu lat zajmuję się sztukami walki i ta pasja też w moich książkach gdzieś się przewija.

Wywiad ukazał się na portalu wpolityce.pl
http://wpolityce.pl/kultura/260418-nasz-wywiad-z-kamilem-staniszkiem-autorem-kociej-mordy 

źródło: polskieradio.pl

Ziarno i krew” Dariusza Rosiaka to szczególny rodzaj reportażu. Skupia się on na słuchaniu tych, których być może za jakiś czas zabraknie. Bo jeśli mowa o chrześcijanach mieszkających na Bliskim Wschodzie, ich sytuacja jest w większości przypadków dramatyczna. Dariusz Rosiak jedzie na pogranicze iracko-syryjskie, do Egiptu, Libanu czy na Zachodni Brzeg i zbiera relacje. Rozmawialiśmy o jego książce, ale także o współczesnej Europie, która traci własne korzenie na rzecz religii tolerancji oraz politycznej poprawności.

Świat, który pan opisuje, faktycznie może przerażać. Sytuacja chrześcijan na Bliskim Wschodzie jest bardzo trudna, a gorsze jest to, że fakty te mają miejsce przy milczeniu dużej części mediów.

Nie wiem, czy jest to świadome milczenie mediów. Jeśli ktoś chce znaleźć informacje, to je znajdzie. Zawsze, aby znaleźć informacje, komentarz czy opis rzeczywistości, który schodzi pod powierzchnię, trzeba się postarać. Media jakie są każdy widzi i nie ma specjalnie co narzekać, tylko znając sytuację, wyciągać z niej wnioski. Jeżeli ktoś na podstawie plotkarskiego portalu lub słabo poinformowanych gazet próbuje poznać sytuację na Bliskim Wschodzie, będzie miał pustkę w głowie. Jest jednak wystarczająca liczba informacji, dzięki którym można sobie wyrobić opinię – jeśli się tylko chce – na temat tego, co tam się dzieje.

To jasne. Istnieje sporo portali, które niekoniecznie przedstawiają powierzchnię rzeczywistości. Mam jednak na myśli główne media, które bardziej skupiają się na losie muzułmańskich imigrantów w Europie niż na tym, co się na Bliskim Wschodzie dzieje z chrześcijanami.
Jeśli ktoś chce, to się dowie. 90 procent albo więcej treści w Internecie nie przedstawia żadnej wartości. Ale te pozostałe kilka procent to kopalnia wiedzy, głównie za darmo, do której do niedawna nie mieliśmy dostępu. Takiej obfitości wiedzy mądrej i dostępnej na kliknięcie myszki jak teraz nie było nigdy w historii.

To na pewno.
Jestem więc daleki od narzekania i sądzenia, że istnieje jakiś spisek mediów, które nie chcą pisać o niektórych sprawach, albo jakaś wszechogarniająca głupota. To znaczy, ta druga istnieje, ale można ją obejść.

Jeśli ktoś chce, faktycznie może to zrobić. W pana książce jednak rzuca się w oczy ta intensywność życia chrześcijan na Bliskim Wschodzie powodowana bliskością zagrożenia. Znamienne jest też często pojawiające się zdanie bohaterów reportażu, że Bóg tego Kościoła jednak nie zostawi.
W Europie, żyjemy w świecie poreligijnym, w którym dla większości ludzi religia nie jest już punktem odniesienia. Natomiast dla osób żyjących na Bliskim Wschodzie, muzułmanów, jak i chrześcijan, jest elementem definiującym ich tożsamość. Ich świat jest przesiąknięty duchowością i religią, pełen cudów i zjawisk niewyjaśnialnych, w obecność Boga czy świętych jest w zasadzie niepodważalna. Na tym polega podstawowa różnica. Stąd wynika też ta intensywność przeżyć religijnych na Bliskim Wschodzie. Trzeba też pamiętać, że mniejszości mają to do siebie, że w momencie zagrożenia szukają elementów, które spajają wspólnotę. Tak jak w Polsce jeszcze kilkadziesiąt la temu religia była takim spajającym elementem, tak samo dzieje się od wieków na Bliskim Wschodzie. Oni bowiem tą mniejszością stali się bardzo dawno temu. W tej chwili przeżywają kolejny etap destrukcji, kolejny moment kulminacyjny w ich historii, który być może skończy się kompletnym upadkiem chrześcijaństwa w tym regionie.

Tak wygląda sytuacja na terenach Państwa Islamskiego.
Chcę jeszcze powiedzieć jedno, że nie ma czegoś takiego jak jeden Bliski Wschód - podobnie jak nie ma czegoś takiego jak Afryka czy Europa. Są tylko poszczególne państwa, narody, wspólnoty etniczne czy wyznaniowe, które mają swoją specyfikę i różnią się od siebie. Zupełnie inaczej wygląda sytuacja chrześcijan w Libanie, gdzie częściowo rządzą, inaczej w Izraelu, który jest jedynym krajem w tym regionie, gdzie panuje pełna wolność wyznania i kultu. Odmienna jest sytuacja chrześcijan w Iraku czy w Syrii, skąd uciekają przed Państwem Islamskim, gdzie grozi im śmierć. A na koniec, zupełnie inna jest sytuacja koptyjskich chrześcijan w Egipcie. Stanowią oni poważną liczebnie mniejszość w tym kraju. O tych różnicach należy pamiętać. Nie sądzę na przykład, aby w tej chwili Koptom groziła eksterminacja, zwłaszcza pod rządami Sisiego, którego wspierają. W Iraku zaś całkowicie realne jest, że z tych kilkuset tysięcy, które zostały z rzeszy półtora miliona chrześcijan żyjących w Iraku w roku 2003 przed interwencją amerykańską - wyjadą albo zostaną zabici prawie wszyscy.

I w tym kontekście często pojawiają się u pańskich bohaterów głosy oskarżające Zachód. Bo z jednej strony obalono czy próbuje się obalić dyktatorów okrutnych reżimów jak Husajna, Kaddafiego czy Asada, ale paradoksalnie one gwarantowały wolność wyznania w większym stopniu niż czyni to Państwo Islamskie.
Tak w zasadzie jest, ale nasz problem z ocenami sytuacji na Bliskim Wschodzie bierze się z - być może naturalnej - tendencji do poszukiwania odpowiedzi zerojedynkowych, które dają człowiekowi jasność w głowie. Można uznać na przykład, że wszystko jest winą Amerykanów, albo Asada, czy rewolucji 2011 roku, albo można opowiadać slogany o tym, że islam to religia miecza i przemocy. Takie frazesy mogą nam przynieść popularność w towarzystwie, albo fajnie wpisać się w jakiś program polityczny, ale nie niosą ze sobą niczego sensownego jeśli chodzi o zrozumienie sytuacji na Bliskim Wschodzie. Jeśli chcemy poznać i zrozumieć los tych ludzi, musimy się skonfrontować z chaosem społecznym i politycznym, z gmatwaniną różnych interesów, przyczyn i skutków, które trwają na tych terenach od interwencji amerykańskiej w Iraku w 2003 roku – jeśli mówimy o najnowszym kryzysie. A w zasadzie nie tylko amerykańskiej, bo wiele innych krajów, w tym Polska, również brało w niej udział. To był moment, który dżin wyleciał z butelki. Rozpoczęły się procesy, których kolejnym etapem była Arabska Wiosna. Doprowadziła ona do różnych skutków: stosunkowo łagodnych w Tunezji, ale dramatycznych w Egipcie czy Libii. Dziś w części Iraku i w Syrii tych procesów i nie da się już kontrolować. Stały się one splotem tak zagmatwanych, przedziwnych i kompletnie obezwładniających sytuacji, działań państw ościennych i tak zwanych podmiotów niepaństwowych, że trudno mówić z optymizmem o tym, co tam się może wydarzyć. Dotyczy to wszystkich grup ludzi, które tam żyją, przede wszystkim muzułmanów, którzy padają główną ofiarą tej przemocy, która ma miejsce zwłaszcza w Syrii.

Z kolei innym sloganem, który często się słyszy, jest ten mówiący o demokracji, którą Stany Zjednoczone powinny zaprowadzić w Iraku. To słowo-wytrych spowodowało sytuację przeciwną do zamierzonej.
Podczas swojej podróży w zasadzie nie spotkałem nikogo, kto powiedziałby, że za czasów Saddama, Asada-ojca lub Asada-syna było gorzej. Wszyscy mówią, że było im lepiej. Pamiętajmy jednak, co to znaczy, że było lepiej. Saddam Husajn był bandytą, który w okrutny sposób traktował swoich przeciwników, zabijał własnych obywatel, gazował Kurdów. Asad był człowiekiem, który bezwzględnie i bez żadnych skrupułów mordował opozycjonistów, zresztą z przyzwoleniem Zachodu. Jeśli mówimy dzisiaj o tym, co dzieje się na Bliskim Wschodzie i o możliwościach rozmów z Asadem, które rozwiązałyby tę sytuację, pamiętajmy o tym, jakie są fakty. Jeżeli – jak mówią statystyki - podczas wojny w Syrii zostało zabitych 250 tysięcy osób, to od 80 do 90 procent stanowią one ofiary reżimu Asada i tak zwanej umiarkowanej opozycji stworzonej i finansowanej przez Stany Zjednoczone. Państwo Islamskie, o którym się mówi – i słusznie – jako o grupie radykalnych, fundamentalistycznych muzułmańskich przestępców i zbrodniarzy, zabiło w 2014 roku nieco ponad 6 tysięcy ludzi. Nie relatywizuję zbrodni ISIS, tylko mówię, jakie są fakty. O tym wszystkim należy pamiętać, kiedy się opisuje sytuację na Bliskim Wschodzie. To nie jest jednoznaczne i proste. Nie wyobrażam sobie zakończenia wojny w Syrii bez wzięcia pod uwagę interesów Asada i jego społeczności. Jednak pamiętajmy, z kim rozmawiamy. To jest człowiek, który zrzuca na swoich obywateli tak zwane bomby beczkowe, wypełnione ropą naftową i złomem, zabijające wszystko, co się rusza, w promieniu kilkudziesięciu metrów. Robi to regularnie od kilku lat, używa też broni chemicznej przeciwko własnym obywatelom. Prawdopodobnie bez jego dobrej woli nie da się skończyć tej wojny. Nie da się tej wojny zakończyć, rozmawiając wyłącznie z dobrymi. Wśród jej uczestników nie ma dobrych, zostali sami źli.

Trzeba się dogadać z mniejszym diabłem, aby zwalczyć tego większego? Na tym polega niemoralność współczesnej polityki międzynarodowej?
Moja książka nie opowiada o polityce. Rozumiem, że dziś wygląda tak, jakby została napisana z myślą o kryzysie uchodźców. Ale kiedy zabierałem się za pisanie nie było kryzysu uchodźców. A raczej rozwijał się, ale nikt w Europie o uchodźcach nie myślał. „Ziarno i krew” jest opisem pewnego świata, który odchodzi i ginie z różnych powodów. I mam też nadzieję, że czytelnicy odczytają, iż nie jest to książka o śmierci, ale o ludziach, którzy mimo wszystko próbują żyć i próbują zachować coś z własnej tradycji i języka, to poczucie wolności, które dawało im chrześcijaństwo.

Jeden z bohaterów „Ziarna i krwi”, ksiądz Gabi, wypowiedział zdanie „nie da się żyć bez religii” i podał przykład Europy Zachodniej, która zaczyna w miejsce pustki po chrześcijaństwie wypełniać się nową religią – islamem.
Nie wiem, czy się nie da żyć bez religii. Pewnie się da, bo jest wielu ludzi i wiele społeczności, które bez niej żyją. Szukają one jakiegoś substytutu, a na poziomie indywidualnym niektórzy w ogóle go nie potrzebują. Jak pan może pamięta, motto ostatniego rozdziału stanowią słowa Leszka Kołakowskiego: „Religia istnieje naprawdę”. Ona istnieje naprawdę w tym sensie, że wielu ludziom staje się niezbędna do określenia, po co żyją, do podjęcia odpowiedzi na pytanie, kim są, jaka jest ich tożsamość. Wielu w religii odnajdują cel życia. Owszem, jesteśmy w momencie, w którym wielu Europejczyków przestaje sobie zadawać te pytania, myślą, że bez religii życie jest możliwe, że nie „istnieje naprawdę”, tak jak Bóg nie istnieje.
Czy islam wejdzie w miejsce chrześcijaństwa w Europie? Osobiście jestem bardzo sceptyczny wobec wszelkich determinizmów. Fakt, że obecnie bardzo się niepokoimy tym, co się dzieje w Europie, jest zrozumiały, ale trudno mi sobie wyobrazić, że wizja Houellebecqa z „Uległości” zmaterializuje się. Wśród zjawisk, które zabijają kulturę, wolność i debatę w Europie największe zagrożenie dla wolności i rozsądku stanowi moim zdaniem polityczna poprawność, która coraz bardziej uniemożliwia normalną rozmowę w Europie. Mam nadzieję, że konfrontowanie się z rzeczywistością, na przykład w kontekście ostatnich wypadków w Niemczech, będzie powodowało, że ludzie przynajmniej zastanowią się nad niszczącymi skutkami dominacji politycznej poprawności. A czy Europa będzie islamska? Jesteśmy jeszcze tak daleko od tego miejsca, że to nie jest moje największe zmartwienie.

Polityczna poprawność jest właśnie bardziej przerażająca niż radykalny islam, bo przypomina misję samobójczą. Tu mi się przypomina z kolei inna powieść, która pokazuje, co może stać się z Europą, mianowicie „Obóz świętych” Jeana Raspaila.
Raspail to konserwatywny myśliciel i pisarz, który konfrontuje się od lat z tym, co się dzieje we Francji, i nie godzi się na dominację politycznej poprawności. A polega ona w istocie rzeczy na rezygnacji z oceny rzeczywistości i faktów. Zresztą po każdej stronie istnieje chęć takiego skrętu ideologicznego. Bo konfrontacja z faktem czy drugim człowiekiem powoduje, że rodzi nam się w głowie chaos. Jeżeli ktoś przyjmuje, że wszyscy uchodźcy są dobrzy, nie jest w stanie uznać zupełnie oczywistego faktu, że istnieje grupa ludzi, którzy nie są dobrzy i przyjeżdżają tutaj ze złymi intencjami. A jeśli ktoś przyjmie założenie, że uchodźcy to terroryści, dojdzie do innego absurdu, który jest równie niebezpieczny. Każdy skręt ideowy prowadzi do zguby czy do błędów. Dla mnie jako reportera jest niezbędne pozbycie się takich uprzedzeń i przesądów, w których prawda zostaje podana w postaci gotowych formuł do wierzenia.

W tym miejscu jeszcze chcę nawiązać do kwestii możliwości czy niemożliwości życia bez religii. Sądzę, że pojedynczy człowiek bez religii może doskonale sobie radzić, ale nie jestem pewien tego samego w kontekście całych cywilizacji. We wspomnianym już „Obozie świętych” pada zdanie mówiące, że cywilizacje, które przestały wierzyć w cuda, zaczynają słabnąć.
Nie znam „Obozu świętych”. Zdaje mi się, że nie da się stworzyć społeczeństwa, w którym nie obowiązują jakiekolwiek normy wspólne. Jeśli dążymy do stworzenia społeczeństwa, które nie ma elementów wspólnych, to władza staje się polem bitwy, o które walczą poszczególne grupy społeczne. Tworzy się więc patchwork, w którym różne grupy trzymają kawałki władzy dla siebie, natomiast nie istnieje nic, co ich łączy. Wydaje mi się, że na takiej podstawie nie da się stworzyć społeczeństwa. Żadne społeczeństwo, które w założeniu ma stanowić poszadkowane części nie może istnieć jako całość. W istocie takie społeczeństwo akceptuje stan nieustannej wojny wszystkich ze wszystkimi, w której silniejszy pokonuje słabszego, a sprawiedliwość i wolność przestają funkcjonować. Niedawno jeszcze żyliśmy w cywilizacji wywodzącej się z tradycji judeochrześcijańskiej, w której zasady Dekalogu były czymś, co porządkuje rzeczywistość, w tym walkę o władzę. Od tego odchodzimy. Pojawia się więc nurt chaosu, w którym do rangi wartości naczelnej urasta tolerancja. Tymczasem tolerancja nie jest żadną wartością samą w sobie, ale techniczną zasadą, dzięki której jest wolne liberalne społeczeństwo jest w stanie normalnie funkcjonować. Godzę się na to, że drugi człowiek ma inne poglądy i nie jest żadną zasadą organizującą świat, tylko techniczną normą, dzięki której życie w ogóle jest możliwe. W ramach takiego systemu większość toleruje mniejszości i pozwala im praktykować religię, głosić własne przekonania, prowadzić życie według własnego modelu - pod warunkiem, że nic, co dana mniejszość robi nie zagraża większości. U nas postawienie tolerancji na świeczniku powoduje, że jakakolwiek wartość przestaje być elementem trwałej aksjologii, a zamiast tego staje się zagrożeniem dla jakiejś grupy. Tolerancja tak rozumiana powoduje, że nie ma dobra i zła, a wszystko jest tyle samo warte. Więc ktoś, kto uznaje nadrzędność jakiejś formy dobra nad złem, staje się człowiekiem nietolerancyjnym.

Tyle, że nasza tolerancja zachodnioeuropejska zrównuje wszystkie poglądy, ale oprócz tych wypływających ze światopoglądu chrześcijańskiego.
Nie przyłączam się jednak do tych wszystkich, którzy twierdzą, że chrześcijanie są jakoś nieprawdopodobnie prześladowani w Europie. Te grupy, które mają problemy w Europie, same są sobie winne. Ludzie sami odchodzą od Kościoła, nikt ich nie zmusza, aby przestawali chodzić na religię czy wierzyć w Boga. Stoją za tym zwykle wybory osobiste i nie widziałbym tutaj żadnego spisku. Jestem w ogóle przeciwnikiem twierdzenia, że ktoś za tym wszystkim stoi i steruje.

Wywiad ukazał się na portalu wpolityce.pl.
http://wpolityce.pl/kultura/280049-dzin-wylecial-z-butelki-wywiad-z-dariuszem-rosiakiem 

źródło: booklips.pl

Po raz pierwszy, nie licząc „Zapisków nosorożca”, ale to specyficzny tekst, świadomie odszedł Pan w swojej powieści od fantastyki.
Raczej fantastyka odeszła ode mnie. Zostałem porzucony, opuszczony. Zostałem sam, a przecież mamy mieszkanie na kredyt. Mówiąc, nieco poważniej, przez dziesięć lat usiłowałem napisać książkę w rodzaju „Szczęśliwej ziemi”, z takim akurat wyważeniem warstw obyczajowej i nadnaturalnej. Wcześniej po prostu to nie wychodziło, raptem osiągnąłem swój cel i w tym momencie pomysły fantastyczne przestały przychodzić do głowy. Teraz, na przykład, mam strapienie, bo redakcja „Nowej Fantastyki” zamówiła u mnie opowiadanie do jubileuszowego numeru. Odmowa nawet nie przyszła mi do głowy. Ale jak to ugryźć? Wymyśliłem sobie, że napisze humoreskę fantastyczną, taką prawdziwą, nie jak u Prachetta. No i piszę. Piszę. Gdzieś w połowie tekstu zorientowałem się, że opowiadanie nie ma nic wspólnego z fantastyką. Na domiar złego, nie jest śmieszne.

Jak trafił Pan na tę historię? Przeglądając internet po lekturze „Innej duszy”, uświadomiłem sobie, że prawie jej już nie pamiętam. Odżyły makabryczne szczegóły tej zbrodni.
Historię akurat dano mi pod nos. Kilkanaście innych też. Przyznam, że nigdy wcześniej nie słyszałem o Jacku B, w Bydgoszczy byłem tylko raz, na jakimś spotkaniu, widziałem Rynek, kawałek Wyspy Młyńskiej i zaraz zawieźli mnie do jakiegoś hoteliku pod miastem. Mało tego, nie znam nikogo w tym mieście. Wszędzie mam wielu znajomych, ale akurat tam nie. Sprawa kusiła tajemnicą, nie wiedziałem nic o Bydgoszczy i w gruncie rzeczy nie chciałem żadnej „Innej duszy” pisać. Koledzy zmusili, temat chwycił no i książka jest.

Tu pojawia się delikatna kwestia. Główny bohater to człowiek z krwi i kości, jak podaje „Ekspress Bydgoski”, odsiaduje obecnie wyrok dożywotniego więzienia.
Niezupełnie. W więzieniu, z tego co mi wiadomo, siedzi Jacek B. a mój bohater to Jędrek Borucki, postać fikcyjna. On nigdy nie istniał, rozumie pan. Oczywiście drugi w jakiś tam sposób wynika z pierwszego. Obaj uczyli się na cukiernika, byli w Legii Cudzoziemskiej, no i zabijali ludzi. Powiedziałbym, że Jędrek to taki stunningowany Jacek, ciekawszy, pogłębiony. Będę powtarzał w nieskończoność.: moja książka jest fikcją. Tak nie było. Ci ludzie nigdy nie żyli.

Jednak nawet tworzenie fikcji na bazie rzeczywistego mordercy i na jego ofiarach jest dość ryzykowne. Żyją rodziny, z pewnością trafią na ten tekst, a ich emocje odżyją. Były jakieś obawy z tym faktem związane?
Dużo o tym myślałem i myślę dalej. Wydawca chciał organizować spotkanie autorskie w Bydgoszczy, z zaangażowaniem mediów lokalnych. To miało być duże wydarzenie. W pierwszym odruchu odmówiłem. Bałem się, że będę musiał komuś w oczy spojrzeć, ktoś mi w ryj plunie, albo dostanę w kły. Natychmiast zmieniłem zdanie i pojadę do Bydgoszczy promować „Inną duszę”, jeśli tylko okazja się trafi. Biorę pełną odpowiedzialność za to, co napisałem. Sprawa w ogóle ma duży stopień komplikacji. Zmieniłem coś więcej, niż inicjały głównego bohatera, wymyśliłem mu inną rodzinę, przeniosłem w inną część Bydgoszczy i odjąłem brata. Ofiary także mieszkają gdzie indziej, nazywają się inaczej, dorzućmy do tego wymyślonego od podstaw narratora z jego otoczeniem na Jasnej. Momentami już nie wiem, co wziąłem z akt, co zaś wymyśliłem. Cała ta maskarada jest nieudolna, uczestnicy wydarzeń z tamtych bez problemu rozpoznają, o co chodzi. I może być im przykro. Robiłem wszystko, żeby uszanować ich uczucia, ale dopuszczam możliwość, że zawiodłem. Z drugiej strony, o Jacku B. powstał film dokumentalny, kilka reportaży, nie jestem więc jedyny. Czy mam prawo pisać? Oczywiście. Ta historia należy do wszystkich. Czy ktoś urażony ma prawo dać mi w mordę, fizycznie, z całej siły? Również. Jego prawo jest równorzędnym względem mojego prawda do pisania. Jestem gotowy. Nie będę się uchylał.

„Inna dusza” to trochę Dostojewski, a trochę Capote. Pierwszy to opis miejskiego syfu i psychiki mordercy, drugi – zimne, niczym skalpelem cięte opisy.
Właściwie nie wiem co mogę na to odpowiedzieć, więc tylko się zarumienię. Capote to dość oczywisty punkt odniesienia, ale Dostojewski w życiu nie przyszedł mi do głowy. Wielki pisarz, jeden z największych, tylko dla mnie całkiem nieistotny. Czytałem może ze dwie książki, jeszcze na studiach, „Zbrodnię i karę” w ogólniaku przejrzałem, bo wolałem Mastertona. To, co mówi Pan o opisach, również bardzo mnie cieszy. Widzi Pan, ja bardzo chciałbym pisać ciepłe, wesołe książki, ale jestem takim literackim odpowiednikiem Buki. Tekst zamarza, jak tylko zaczynam walić w klawiaturę.

Buka jest dobrym tropem jeśli chodzi o klimat Bydgoszczy. Mieszkam w jej okolicach, pamiętam ją z lat 90. Faktycznie, dobrze udało się Panu oddać nastrój tego miasta.
Rumieniłem się już wcześniej. Teraz spąsowiałem. Nie mam pojęcia, jakim cudem tak wyszło, przecież w latach dziewięćdziesiątych nie jeździłem nawet do Warszawy, o Bydgoszczy nie wspomniawszy. Być może Bydgoszcz była w tamtych czasach podobna do Krakowa. Może wszystkie większe miasta miały wówczas jakieś cechy wspólne. Możliwość druga – Bydgoszcz nie zmieniła się tak znowu przez te piętnaście lat. Starówkę odnowiono, doszło do rewitalizacji Wyspy Młyńskiej i spichrzy, ale wiele ulic, choćby pomiędzy dworcem i ryneczkiem, wygląda jak krakowski Kazimierz w 1992 roku. Choćby ta Jasna. Szedłem sobie z pociągu, trochę na okrętkę, trafiłem na tę Jasną, gdzie ganiały urwisy, stały sobie draby, pranie wisiało między łuszczącymi się kamieniczkami. Przystanąłem, uśmiechnąłem się do siebie i już wiedziałem, gdzie osadzę akcję książki. Ostatnie zdanie w mojej książce też pochodzi z Jasnej. Zobaczyłem je w nieco innym kształcie, na zaryglowanych drzwiach.

Chodzi o zdanie: „dom, w którym mieszkałem, przeznaczono do wyburzenia”. Jeśli dom oznacza miejsce, schronienie, to w zasadzie wszyscy w powieści je tracą, ich domy: przestrzenie, ludzie naokoło, ulegają zniszczeniu.
No tak, ale być może, na miejscu tej kamienicy powstanie nowy, lepszy budynek, gdzie zamieszkają ludzie nowi, lepsi od mojego narratora. Wie Pan, ja obserwuję zanik przestrzeni z mojej młodości. Nie ma już mojej szkoły podstawowej, którą opisałem w „Tracę ciepło”, na wszystkich łąkach, gdzie graliśmy w piłkę, pobudowano bloki i parkingi. Nie ma nawet lokalnych knajpek, osiedlanek, gdzie moczyłem pysk za młodu. Na przykład w pubie Skorpion, na krakowskim Podgórzu, mieści się teraz sklep z odżywkami dla sportowców. Taki zmiany coś znaczą, proszę pana.

Bydgoszcz to w Pańskiej powieści miasto-potwór, paskudne, szare, zdychające.
Cóż, pięknie tam nie jest. To znaczy, rejon starówki jest całkiem przyjemny. Im dalej, tym gorzej. Przyszło mi do głowy, że gdyby ktoś z jakiś przyczyn chciał kręcić „Inną duszę”, nie musiałby szukać plenerów, ani budować dekoracji. Wystarczy usunąć samochody z ulic, sprzątnąć trochę reklam i mamy wciąż lata dziewięćdziesiąte. Pamiętam, jak szedłem przez Fordon. Skurczybyk nie chciał się skończyć. Bloki, biedra, tysiąclatka. I tak po horyzont. Z drugiej strony, chyba nie umiałbym opisać miasta ładnego, pulsującego witalnością i pozytywną energią. U mnie wszystko jest szare i raczej takim pozostanie już zawsze, tak samo jak chyba zawsze będę pisywał o chłopakach i ich przygodach. Jeśli jakiś bydgoszczanin czuje się urażony moim opisem, przypominam, że obsmarowałem już Kraków, Wrocław, Warszawę, Kopenhagę i małe miasteczko na Śląsku. Teraz szykuję się do wielkiego obsmarowywania Europy zachodniej.

Pamiętam doskonale lata 90. i te charakterystyczne zbrodnie: student wypchnięty z pociągu, młody człowiek zabity bez powodu przez bandytów, jakaś dziewczyna zamordowana dla przyjemności. W innej duszy” sam klimat transformacji wpływa na taki obrót spraw.
Zachęcam do takich odczytań, choć sam ich nie czynię. W gruncie rzeczy nie mam pojęcia, w jaki sposób transformacja ustrojowa pozostaje skorelowana z uczynkami mojego bohatera. Być może Jędrek mógł zabijać tylko w czasach kolorowego zamętu. Kto go tam wie? Sam chyba sądzę inaczej, Jędrek zabijałby, gdyby żył za okupacji, pod carem, gdyby był Duńczykiem, Aztekiem, Egipcjaninem, zabijałby, bo tacy ludzie zabijają zawsze bez względu na okoliczności.

Rodzina powieściowego Jędrka jest w zasadzie normalna, surowy ojciec, ale bez przesady, matka nieco usunięta w cień. Natomiast w rodzinie patologicznej wychowuje się drugi główny bohater, przyjaciel Jędrka – Krzysiek Hoppe.
Tak. Zależało mi, żeby pokazać Jędrka z zewnątrz, oczyma kogoś. Krzysiek buja się z Jędrkiem, a potem słucha jego opowieści w celi widzeń, stąd zna tak wiele szczegółów. Jest kimś, kto podziwia Jędrka, boi się i mu zazdrości – Krzysiek akurat ma powód, aby kogoś zabić, tylko tego nie robi. Najczęściej przecież nie zabijamy, prawda? Oczywiście, Krzysiek ani myślał pozostać tylko kronikarzem przygód kumpla, ale opowiada własną historię swojej nieszczęśliwej rodziny. Pytał Pan wcześniej, co jest prawdziwe, a co fikcyjne. Otóż Krzysiek Hoppe został wymyślony, pierwowzór Jędrka nigdy nie miał takiego kumpla, choć oczywiście wszystko ma swoje źródła, jak nie w książkach, to w życiu. Mój przyjaciel z dzieciństwa wyrastał właśnie z takim, przewspaniałym ojcem. Chodził mi też po głowie tatko tytułowego bohatera jednej z najpiękniejszych, najważniejszych książek, jakie kiedykolwiek powstały. Chodzi mi oczywiście o „Przygody Hucka”.

Wspominał Pan o Hucku Finnie w ostatniej „Frondzie Lux”, w rozmowie z Mateuszem Matyszkowiczem. Krzysiek, podobnie jak bohater powieści Twaina, nie poddaje się, płynie z prądem życia, udaje się mu w zasadzie. Chociaż wciąż żyje z ojcem pod bokiem.
Jeśli temu facetowi się udaje, to ja chciałbym, żeby mi się nie udało, proszę Pana. Pal sześć, że nie ma dzieci, żony, nie wiem, kochanki, kochanka, kumpli, czy nawet żadnej sensownej pasji. Problem w tym, że żyje życiem cudzym – swojej firmy i jedynego członka swojej nieszczęsnej rodziny. Dla siebie ma tylko świat wspomnień. Tymczasem każdy powinien żyć swoim życiem, nikogo innego. Będzie mu trudniej, ale zyska w ten sposób szansę na bycie szczęśliwym.

Pewnie nie raz zadawał sobie Pan pytanie, dlaczego Jędrek zabił?
Tak. Codziennie przez kilka miesięcy. Tylko widzi Pan, nie wiedzieli tego policjanci, ofiary, członkowie ich rodzin, psycholog sądowy, adwokat, prokurator, biegli, sam Jędrek również nie wie, czemu zabijał i jego pierwowzór również. Uznałem, że też tego się nie dowiem. Uważam, że w człowieku są rzeczy niepoznawalne, poza zasięgiem księży i najlepszych nawet psychologów. Zbierając materiały do „Innej duszy” usiłowałem rozwiązać tajemnicę. Okazało się jednak, że ta tajemnica nie ma żadnego rozwiązania.

Tytułowa inna dusza to tajemnica, nie dowiemy się tego z powieści. Dla wierzących może będzie ona szatanem, dla agnostyków pozostaje nieodkryta. Czym ona jest?
Z tym szatanem to mnie pan zaskoczył. „Inną duszę” celowo pisałem jako książkę bez Boga, jak i wszelkiej metafizyki. Nie ma zaświatów, życia wiecznego. Jest tylko Fordon. No ale skoro wcześniej zachęcałem do samodzielnych odczytań, trudno bym się złościł. Niech będzie i ten szatan, w porządku. Nie mam pojęcia, czym jest inna dusza. Być może jest czymś, być może tylko pustką. Przymiotnik „inna” zakłada właśnie niepoznawalność. To dusza, której nie możemy przeniknąć, ani zrozumieć, ciemna pięść w człowieku. Być może każdy taką ma, mniej lub bardziej potężną. Ta w Jędrku jest bardzo silna. A on – słabiutki.

Inna dusza niszczy również otoczenie Jędrka. Na samym początku powieści dowiadujemy się, że rodzina mordercy nie wytrzymuje całej sytuacji, rozpada się. Na ile ich oraz innych bohaterów losy mają poparcie w rzeczywistości?
Jeśli mają jakiś to przypadkowy. Sam jestem ojcem i nie wiem, co bym zrobił, gdyby zamordowano mojego syna. Albo gdyby to on okazał się mordercą. Nie wiadomo właściwie, co gorsze? Uznałem, że większość ludzie nie poradzi sobie z takim doświadczeniem, ich życia zostaną zmiażdżone no i… widzi Pan, uświadomił mi Pan, że nie wiem, co właściwie napisałem w prologu. Jaki los spotkał pana Ryszarda. A panią Miłkę? Kiedyś to wiedziałem, ale już nie pamiętam. Nie trzymam w domu żadnych swoich książek, więc nie mam jak sprawdzić.

Wywiad ukazał się na portalu wpolityce.pl
http://wpolityce.pl/kultura/257603-lukasz-orbitowski-w-czlowieku-sa-rzeczy-nierozpoznawalne-nasz-wywiad 

W odróżnieniu od wielu innych, zwłaszcza sezonowych podróżników i reporterów piszących o Rosji, Jacek Matecki pisze o tym kraju inaczej. Jakby prawdziwiej, a z pewnością z większym zrozumieniem i pokorą. My, Polacy albo piszemy o Rosji na kolanach – jak w środowiskach salonu po Smoleńsku, albo krytycznie, z poczuciem wyższości – jak w salonie ostatnimi czasy, po aneksji Krymu. Może prawda jest bardziej złożona. Rozmawiałem z Jackiem Mateckim, autorem bardzo dobrze przyjętej pozycji „Co wy, ***, wiecie o Rosji”, nie tylko o tym, również o fanach Kolei Transsyberyjskiej, renesansie duchowości i podejściu do historii.

To jaka w końcu jest ta Rosja? Po lekturze pańskiej książki pozostaje wrażenie, że oto odsłonił się przed nami chaos nieznanej nam planety, niczym z dobrego, klasycznego science fiction.
Jeśli wydaje się panu, że odsłaniam inną, nieznaną Rosję, to dlatego jest ona zaskoczeniem, bo opisuję ją jako kraj normalny. Liczba absurdów, które tam można znaleźć, jest co do sztuki równa tym, z którymi musimy się mierzyć w naszej Unii Europejskiej. Ja doprawdy jestem zdziwiony naszą niewiedzą, bo na tych wszystkich promocyjnych spotkaniach i w wywiadach zadawane mi są pytania, które wprawiają mnie w osłupienie. Na przykład, czy w Rosji jest naprawdę taka nędza? Nikt z pytających nie zadał sobie trudu porównania danych naszego GUS-u i jego rosyjskiego odpowiednika. A z tych liczb wynika, że procentowo liczba osób żyjących w skrajnej biedzie i w biedzie jest prawie taka sama. Wystarczy wpisać odpowiednie pytanie do wyszukiwarki. Pewnie, że są inne progi liczenia tej nędzy, ale głód jest wszędzie taki sam, a jedna para butów na rok pozostanie jedną parą. Weźmy inny przykład. Prowadziłem poszukiwania w rosyjskich archiwach. Teraz jest to niemożliwe ze względu na ochronę danych osobowych. Taki wygodny pretekst. Skarżę się na to pewnemu mądremu Rosjaninowi, a procent mądrych i głupich też jest tam taki sam, i on odpowiada: a Anglicy dali wam akta katastrofy gibraltarskiej? No przecież nie, zastrzegli na następne kilkadziesiąt lat. Albo fałszerstwa wyborcze… No pewnie, że są. I znowu inny ruski mądrala mi mówi: ile było referendów w Irlandii? Jakby trzeba to byście i sto zrobili, żeby wyszło na wasze. Prawo o zakazie „szkalowania” Armii Czerwonej o „rzekome” zbrodnie? A ustawa Fabiusa-Gayssota z roku 1990 zakazująca kwestionowania w całości bądź w części wyroku trybunału norymberskiego? W ostatecznym rachunku różnica sprowadza się do tego, że tam science-fiction piszą Strugaccy, u nas zaś Lem. Różne rodzaje prozy. Zresztą Strugackich nie lubię, a za to, co mówię, usłyszałem już kilka razy, że jestem na żołdzie Putina.

We wstępie pisze Pan, że nie zamierza dokonywać syntezy, bo wciąż niczego nie wie na temat tego kraju.
Bez przesady, trochę wiem… Ale w pewnym momencie synteza przestała mnie interesować. Wałęsanie po Rosji z misją jej zrozumienia wydało mi się pewnego pięknego dnia po prostu bezsensowne. Paradoksalnie był to jeden z etapów tej syntezy. Jeden z wyższych etapów, bo odkrywający ważną prawdę o Rosji. Po co bowiem usiłować zrozumieć? A jeśli jestem zwyczajnie za głupi? Lepiej się w Rosji zanurzyć. Poczuć ją! Dobry opis jest lepszy od kiepskiej teorii. Czytelnikom się książka podoba, więc może kierunek był dobry. Oczywiście jest w niej trochę tego racjonalnego porządkowania faktów, ale jest i coś, co wytknięto mi w pewnej rozsądnej recenzji: trochę się chwalę, że byłem w miejscach, w których nie był nikt. Przyjmuję tę połajankę z pokorą. Powinienem to napisać inaczej.

Inne to podejście od tych wszystkich młodych podróżników, których zresztą ładnie Pan obsobaczył. Pojedzie taki koleją transsyberyjską, spędzi dwa tygodnie za granicą, a potem napisze reportaż do znanego wydawnictwa.
No tak. Iluż spotkałem ludzi, którzy marzyli i marzą o podróży koleją transsyberyjską? Dwóch takich spotkałem w autobusie z Kaliningradu do Polski. Zrealizowali to marzenie i nie mieli mi literalnie nic do powiedzenia. Wysiedli na przykład w Nowosybirsku… I co – pytam. Nic – oni na to – Pochodziliśmy po mieście i następnym pociągiem pojechaliśmy dalej. Ja im mówię, że trzeba było odwiedzić polskich księży, którzy tam prowadzą parafię. Nie przyjechaliśmy tu rozmawiać z księżmi! – ileż było ironii w tych słowach. A przecież można być ostatnim antyklerykałem, ale żeby nie odwiedzić ludzi, którzy mogą nam coś powiedzieć o kraju, mogą pomóc gdzieś dotrzeć, coś zobaczyć, czegoś dotknąć, czegoś nauczyć? Gdy się ma takie podejście, to potem trzeba wymyślać fakty i opisywać pociągowe rozmowy. Podróż rosyjskimi kolejami, a najeździłem się nimi, najlepiej opisuje monolog inżyniera Mamonia z „Rejsu”. Jak to szło? Nuda panie, nic się nie dzieje, nieciekawe dialogi.
Miałem przygotowany rozdział o takich reportażowych konfabulacjach, ale ostatecznie nie wszedł do książki.

Na czym Pańskim zdaniem polega miałkość pisania o Rosji? Już nie wspominam o zachodnich reporterach, którzy mało kiedy czują to, o czym piszą, ale mówię o naszych rodzimych twórcach, którzy mało kiedy wychodzą poza schemat ograniczony naśmiewaniem się z „Ruskich” i pokazywania, że samemu jest się lepszym, bo z Unii Europejskiej.
Wie pan, tego naśmiewania się, to nie ma znowu tak wiele. Jest w różnych blogach i internetowych opisach wizyt w Rosji, ale przecież Internet jest takim ściekiem, który zwalnia od odpowiedzialności. Weźmy coś takiego.... Na północ Rosji co jakiś czas jeżdżą terenowi rajdowcy ze Słupska. Pędzą swoimi Patrolami i Land Roverami, tu i tam się zatrzymają i uruchamiają kamerę. Można znaleźć to w sieci. Jest na przykład filmik ze smutnym alkoholikiem, który gdzieś w tajdze opowiada o swoim smutnym losie. Opowiada za flaszkę i wyraźnie stara się spełnić oczekiwania panów Polaków. Jest żałosny, ale ileż żałośniejszy jest ten, który to kręci i którego śmiechy słychać z offu.

Autorzy książkowych reportaży starają się być obiektywni, pełni zrozumienia i troski. I dopiero wtedy można popełnić grube błędy. O zrozumieniu już mówiłem. Troskliwość? A na chrzan (w języku rosyjskim wyrażenie to znaczy trochę co innego) mi twoja troskliwość, odpowie Rosjanin. Oni mają kilka zasad wyrażonych w przysłowiach. Jednym z nich jest; lepsze moje zło od twojego dobra. To się tyczy na przykład demokracji, którą usiłujemy tam zareklamować. Inne powiedzonko: ze swoją regułą nie pchaj się do cudzego klasztoru. A my się pchamy. Wczoraj za pomocą husarii, Wielkiej Armii Napoleona i Wehrmachtu, a dzisiaj kulturowo. Rosjanie się też pchają tyle, że i wczoraj i dzisiaj na tankach. Cała ich historia to nic innego jak narzucanie swojej reguły sąsiadom. Z jednej strony mamy więc jednostkę, która nie chce, by obcy jej coś na siłę wduszał, a z drugiej naród, który we krwi ma potrzebę tłuczenia po łbach sąsiadów. Tego nie da się pogodzić. To trzeba przyjąć razem ze sprzecznością, którą ze sobą niesie. Umysł europejski nie jest w stanie tej sprzeczności skonsumować, a coś przecież napisać trzeba i broni się tym poczuciem wyższości albo jakąś idiotyczną akceptacją rodem z multikulti.

Inna sprawa to pisanie o Rosji na potrzeby bieżącej polityki. No, tu ekspertów jest najwięcej. Niech pan sobie przypomni ostatnią aferę z rosyjskim ambasadorem, który powiedział w telewizji, że Polska jest współodpowiedzialna za wybuch wojny. Rozpoczęła się jazda. Zostawmy na boku prawdziwość tego stwierdzenia. Przyjrzyjmy się naszej reakcji. Drobiazgowo analizowano, dlaczego to powiedział, czy Putin mu to osobiście polecił powiedzieć, czemu to służy i dlaczego akurat teraz wymyślono takie kłamstwo i jaki cel polityczny realizuje. A przecież wystarczy spojrzeć do rosyjskich podręczników historii. To jest obowiązująca tam wykładnia dziejów i ambasador powiedział coś, co wie ze szkoły, a nie od Putina. Takie rzeczy mówi się najczęściej bezrefleksyjnie. Inną sprawą jest pisanie tych podręczników. O, tu potrzebna jest głęboka refleksja i tę Rosjanie posiadają w stopniu wystarczającym, czego nie można powiedzieć o naszych ministerialnych geniuszach traktujących historię tak jak traktują.

W „Co wy, ***, wiecie o Rosji” przede wszystkim uderza mnie fakt dotknięcia czegoś ważnego. Mimo zamierzonego chaosu wyłania się obraz, w którym nędza istnienia ludzkiego sięga zenitu, a z drugiej strony mamy piękno krajobrazu i nieliczne, ale ważne wysepki duchowości.
Co pan nazywa nędzą? Czy to, że ktoś mieszka na końcu świata, jest alkoholikiem i żeby dostać się do miasta w sprawie urzędowej musi iść piechotą? Tak, takich ludzi też opisuję i ich los jest faktycznie nie do pozazdroszczenia. Ale to wina spirytusu technicznego. Tyle, że równie nędzny jest alkoholika na trzydziestym piętrze apartamentowca konsumującego whisky. Trudno natomiast określić tak ludzi, którzy mieszkają w głębi tajgi, na obiad zjedzą ziemniaki z grzybami, chleb posmarują konfiturą z owoców zebranych na bagnach i całymi dniami nie mają się do kogo odezwać. Oni żyją w innym świecie i wielu z nich nie zmieniłoby swego losu na inny. Nie dojedzie do nich pogotowie, nie zadzwoni komórka, nie zajrzy policjant. Kiedy przyjdzie czas, trzeba będzie umrzeć i spokojna akceptacja tej wiedzy – dodajmy wiedzy skutecznie wypartej z naszej świadomości – warta jest każdych pieniędzy. Byłem w miejscach, z których nie ma już dokąd pójść. No, po prostu kilkaset kilometrów lasu… I to są miejsca w których trzeba się zmierzyć z sobą, albo wpaść w panikę i uciec do ludzi. Tam jest zresztą sporo takich ucieczek. Jedni uciekają od ludzi, inni do ludzi.

Po trzech latach zacząłem sam chodzić w tajgę. Wyjdzie na to, że znów się chwalę, ale niech tam… Szedłem lasami, że przez cały dzień nie spotka się człowieka, kluczyłem po bagnach, co chwila wyciągałem kompas. Przecież gdybym złamał nogę, to koniec. Przepadłbym. Pewnie, że się bałem, ale dziś, gdybym tylko mógł, wróciłbym do tajgi, stąd z Warszawy na kolanach.

Tak więc to, co można odczytać jako nędzną egzystencję bez perspektyw w środku wielkiego lasu, może też być, przy drobnym przestawieniu azymutów duszy, czymś ciekawym.

Czymś takim są także te wyspy duchowości, klasztory. Tak, prawosławie w Rosji się dźwiga. Czy dźwignie, tego nie wiem. Przy obecnym klimacie dla chrześcijaństwa może być już za późno… Mieszkałem w trzech klasztorach, byłem w pustelni i to były najlepsze miejsca w Rosji, choć tak jest wiele dobrych miejsc.

Zwróciłem również uwagę na kwestię nihilizmu. Widać go nie tylko po ludziach podporządkowanych ideom brutalnej władzy, ale i po wyglądzie miast, które często Pan opisuje. Brzydota zewnętrzna mówi więc coś o rosyjskiej duszy?
To mnie uderzyło na samym początku i to zdziwienie nie opuszczało przez lata. Ten brak troski o zewnętrzną estetykę. Proszę sobie wyobrazić blok w Archangielsku. Każde okienko piwniczne ma wybitą szybę i każde załatane jest inną deską, sklejką, kawałkiem styropianu. Po prostu nikomu z administracji i mieszkańców nie wpadnie do głowy żeby zrobić jakoś ładniej. Albo klatki schodowe. Na nich palą, piją i zostawiają tak, jak skończyli. Boże jedyny, ależ tam bywa syf! Pewnie kryje się w tym jakiś nihilizm. Po co naprawiać, sprzątać, skoro i tak przyjdą i rozwalą. Tylko, że to chyba nie jest dobra odpowiedź. Przecież wieś rosyjska jest tak samo brzydka. Te rozpadające się płoty, sterty różnego fajansu na podwórkach, łatanina wszystkiego. Tu nikt nie przyjdzie, żeby to rozwalić, bo gospodarz pilnuje tego bałaganu. Po prostu gospodarzowi się nie chce. Więc dlaczego się nie chce? Podczas jednej z wypraw w tajgę nasz przewodnik opakowania od tego, co zjadł i wypił, ciskał za siebie i została po nim kupka puszek i butelek. Muszę dodać, że my swoje zakopaliśmy, choć byliśmy jakieś pięćdziesiąt kilometrów od najbliższych siedzib ludzkich. Zapytałem go, dlaczego śmieci. Nie wiedział, co odpowiedzieć. Wygląda na to, że pytania z zakresu estetyki wychodzą poza jego słownik. Ale znów się zagalopowałem, bo zajrzyjmy do naszych lasów…

A ten Bóg, Gospodin, o którym śpiewa się w cerkwiach, jest jeszcze gdzieś obecny w Rosji, ponad oficjalnym ceremoniałem?
Bóg jest obecny w języku. Aż dziw bierze, gdy się ogląda na przykład sowieckie filmy, ile tam powiedzeń, powiedzonek z Bogiem w tle. A w żywym języku jeszcze więcej. Kiedy mieszkałem w klasztorze w Chałmogorach, to jakieś sto kilometrów od Archangielska, uczestniczyłem, żeby jakoś się wypłacić wspaniałemu ojcu Leontijowi, w mszach. Pięć osób nas było na kilkutysięczne miasto. Z drugiej strony wracają chrzty, śluby cerkiewne. Pojawiają się nawrócenia wśród dojrzałych ludzi. Z kilkoma rozmawiałem i to są, jeśli można tak powiedzieć, bardzo ładne zjawiska. Klasztory są pełne mnichów. Odwiedza je wielu pielgrzymów, którzy składają ofiary. Jest też cerkiew oficjalna, czyli prezydent i premier w cerkwi, ale to wygląda jakoś sztucznie, i Rosjanie też chyba to czują. Ojciec Leontij odbudowuje klasztor, który kiedyś był ogromny, i narzeka, że gdyby każdy z mieszkańców dał po dziesięć rubli miesięcznie, to on by dawno go odbudował.

Ale taki klasztor w Pustyni Nila, czyli znany w Polsce jako ostaszkowski, gdzie trzymano jeńców zamordowanych w Kalininie, jest pięknie odbudowany. Po prostu promieniuje. Mnisi mają potężne gospodarstwo i otworzyli się na okolice. Pełnią misję cywilizacyjną niemal jak w średniowieczu. Jednak powtarzam, jak to się wszystko skończy, tego nie wiem. Kiedy Rosjanie za Iwana Groźnego zdobyli tatarski Kazań, wybudowali dominującą nad okolicą cerkiew. Od kilku lat cerkiew została przygnieciona przez nowo zbudowany meczet i jego minarety.

W Polsce, kiedy rozpoczyna się rozmowa o de- bądź rechrystianizacji Rosji, to słychać tylko: Bierdiajew, Sołowjow, Dostojewski i ostatnio Dugin. A kto tam na prowincji o nich myśli? Może w Moskwie, a i to po kilku piwach? Jeśli mówić o odnowie, to jest ona w rękach mnichów i popów, którzy gdzieś głęboko w kraju mają pobrudzone riasy, czyli habity, ręce urobione po łokcie i cegła po cegle, mówię to dosłownie, odbudowują zniszczone cerkwie. To wspomniany ojciec Leontij, ojciec Herman z Okowiec, ojciec Anatolij z Nilowej Pustyni. Gdzie im do Bierdiajewa…

W ogóle u nas o prawosławiu wygaduje się różne rzeczy. Weźmy to nieszczęsne „pisanie” ikon. Że niby ikony się „pisze” bo „malowanie” to coś pośledniejszego. Wystarczy spojrzeć do polskiego Internetu, ile tam mądrych słów na ten temat, ile teorii i metafizyki. Tymczasem po rosyjsku malowanie obrazu to po prostu „pisanie” i tyle. Pewnie, że to święta sztuka, ceremoniał, reguły, ale malowanie, żadne pisanie. Gdyby Andriej Rublow, z całym szacunkiem, namalował jelenia na rykowisku, to by jego „napisał”. Gdyby malował same jelenie został by „oleniopisem”, ale na szczęście był „ikonopisem”.

Jedno mnie jeszcze intryguje. Mianowicie, spoglądając pobieżnie, widzimy w Rosji to samo, co wszędzie: jakąś kulturę, cywilizację, cerkwie, teatry, wysokościowce. Jednak im bliżej poznajemy, tym bardziej pod tą fasadą widać kompletną inność tego społeczeństwa. Dziwne uczucie.
Ależ to wcale nie jest fasada. To są prawdziwe, funkcjonujące teatry, cywilizacja, która zapewniła im przetrwanie przez wieki, i moskiewskie wieżowce, które mogą zaimponować. Przecież przy Moskwie Warszawa prezentuje się jak, nie przymierzając, Skierniewice przy Warszawie. Poza tym tam jest masa ludzi miłych, serdecznych i gotowych do pomocy. My naprawdę nie zdajemy sobie sprawy, jaki wysiłek jest potrzebny, żeby to państwo funkcjonowało. Przecież do odpalenia ciężarówki na dalekiej północy potrzebna jest cała infrastruktura, potrzebny jest olbrzymi wysiłek, poczynając od specjalnego ogrzewania, na innych smarach kończąc. Na Kamczatce przeżyłem cyklon, podczas którego w ciągu dnia spadło ponad siedemdziesiąt centymetrów śniegu w ciągu doby. Tyle samo spadło u nas podczas sławetnej zimy stulecia. I Peerel się załamał. Zresztą pewnie i ówczesny RFN by padł. A Pietropwałowsk działał.

Rzecz jest w czym innym, Rosjanin staje się innym człowiekiem, kiedy zaczyna mówić, myśleć i działać na poziomie państwa. O, wtedy wychodzi z niego bezlitosny imperialista. Państwo i jego potęga są najważniejsze. Rosjanin tęskni za Związkiem Sowieckim, bo wtedy przed nimi drżeli. „Niech nienawidzą, byle by się bali” powiedział Kaligula i to stosuje się do Rosji na poziomie „państwowym”. W imię tej zasady przetrwają sankcje, bitwę pod Stalingradem i wysyłają wojska do Syrii. To jeden z filarów, na których mocno stoi Putin.

Gdy rozpoczynał Pan swoje wędrówki i podróże po Rosji, na co zwracał uwagę na samym początku? Jak zmieniało się spojrzenie na ten kraj w miarę coraz lepszego jego poznawania?
Odpowiem na odwrót. Było coś, na co nie zwracałem uwagi, a co uświadomiłem sobie dużo później. Rosja jest wszędzie taka sama. Te same stalinowskie, czy chruszczowowskie bloki, ulice, to samo myślenie i tacy sami ludzie. Można lecieć pięć godzin samolotem i wysiąść w tym samym miejscu. Zmieni się tylko krajobraz.

Ja w ogóle kilka rzeczy zrozumiałem dopiero po napisaniu książki, kiedy zaczęto mnie maglować i zmuszać do uogólnień. Właściwie to kolejność powinna być odwrotna. Najpierw wywiady i spotkania dotyczące nienapisanej książki, a potem dopiero jej napisanie i wydanie. Wtedy szybciej bym zaspokoił tę potrzebę syntezy, jaką odczuwa wielu czytelników. Tyle, że byłaby chyba mniej prawdziwa, bo posługująca się tym zachodnioeuropejskim racjonalizmem, który do Rosji nie pasuje.

A od czego te wyjazdy się rozpoczęły? Co było impulsem do tego, aby pojechać na wschód – w sensie geograficznym, i na Wschód – jako miejsce specyficznej mentalności.
Od lat pacholęcych marzyłem, żeby zobaczyć tajgę i tundrę. Wreszcie wysiadłem na dworcu w Archangielsku i wsiąkłem na lata. Poznałem tamtejszą i w ogóle rosyjską Polonię, zaczęliśmy robić różne projekty, szukać polskich śladów, stawiać pomniki. Okazuje się, że są na to pieniądze, tylko trzeba się do ich dokopać. Zostałem członkiem Polonii Archangielskiej, jej agentem w Polsce i dużo zrobiliśmy. Dano nam nawet Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej. Przy okazji porzucało mnie trochę po Rosji. Ot i tyle. Dziękuję Ci Polonio!

Wywiad ukazał się na portalu Rebelya.pl.
http://rebelya.pl/post/9180/zanurzyc-sie-w-rosji-rozmowa-z-jackiem-mateckim